3. Farmakodynamika, medycyna zabrze SUM lekarski, FARMAKOLOGIA - PRZYDATNE MATERIAŁY, Farmakokinetyka i farmakodynamika opracowanie

3. Farmakodynamika

3. Farmakodynamika, medycyna zabrze SUM lekarski, FARMAKOLOGIA - PRZYDATNE MATERIAŁY, Farmakokinetyka i ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Farmakodynamika
Podstawowym zagadnieniem farmakodynamiki jest odpowiedź na
pytanie w jaki sposób dany lek wywiera określony efekt
farmakologiczny.
Receptor:
składnik systemu biologicznego, który ma zdolność
wiązania określonej substancji farmakologicznej, co zapoczątkowuje
szereg przemian fizykochemicznych prowadzących do zmiany
funkcjonowania tego systemu
Agonista
: substancja farmakologiczna, która po związaniu z
receptorem wywiera określony efekt
Substancja farmakologiczna aby wywołać określony efekt musi być
ściśle dopasowana do miejsca wiązania w receptorze (fenomen klucz-
zamek). Wiązanie się substancji farmakologicznej z receptorem może
nastąpić przy pomocy wiązań:
•
kowalencyjnych (b. silne, zwykle nieodwracalne)
•
nieco słabszych wiązań elektrostatycznych (np. między anionem a
kationem)
•
innych o wiele słabszych (wodorowych, van der Waalsa,
hydrofobowych)
Ponad 50% leków jest chiralnych i występuje w większości w postaci
mieszanin racemicznych, w których zwykle tylko jeden enancjomer
wykazuje pożądane działanie (np. S(-) karwedilol wiąże się 100 x silniej
z receptorem β niż R(+) karwedilol).
Pierwszym etapem działania leku na określony receptor jest utworzenie
odwracalnego kompleksu lek-receptor, którego kinetyka opisywana jest
równaniem:
[R] + [L]
k
+1
[RL]
sygnał
EFEKT
k
-1
[R] – receptor
[L] – lek
[RL] – kompleks lek-receptor
k
+1
– stała połączenia
k
-1
– stała dysocjacji
1
Wiązanie lek-receptor
Powinowactwo
– zdolność substancji farmakologicznej do wiązania
się z receptorem
100 %
RL
R
max
100 %
RL
R
max
50 %
50 %
K
d
= 5.0
K
d
= 5.0
S
S (skala log)
0
5 10
20
30
0,5
5
50 500
RL – odsetek leku związanego z receptorem
S – stężenie leku
K
d
– wartość stężenia leku, przy którym połowa receptorów jest
wysycona (charakteryzuje powinowactwo leku do receptora)
R
max
– punkt całkowitego wysycenia receptorów
Silne powinowactwo
=
niski K
d
Æ
lek łatwo wiąże się ze swoim
receptorem i trudno się od niego uwalnia.
Słabe powinowactwo
=
wysoki K
d
Æ
lek trudno wiąże się z receptorem i
łatwo się od niego uwalnia.
100 %
RL
Powinowactwo:
50 %
>
>
S
0
5
10
20
30
Należy pamiętać, że powinowactwo nie przekłada się w prosty sposób
na działanie leku – substancja o silnym powinowactwie do receptora
może nie powodować efektu farmakologicznego (antagonista).
2
Dla pełnego określenia właściwości farmakodynamicznych danej
substancji należy określić jej
działanie
w zależności od
dawki/stężenia
.
Kiedy na pionowej osi wykresu umieścimy efekt farmakologiczny leku
(np. zmianę tętna) a na poziomej jego dawkę (lub stężenie), to
otrzymamy taką krzywą:
100
E
max
50
EC
50
dawka leku (mg)
5
10
15
20
500
E
max
– maksymalna odpowiedź na dany lek
EC
50
– dawka leku, która powoduje 50% maksymalnej odpowiedzi
•
przy niskich stężeniach leku efekt jest zwykle wprost
proporcjonalny do dawki leku
•
w miarę wzrastania dawka leku zwykle osiąga punkt, kiedy nie
może już wywołać większego efektu (wysycenie receptorów)
•
przy niskich stężeniach leku efekt może się zmieniać gwałtownie,
przy wysokich stężeniach zmiany są minimalne
Ponieważ zakres dawek leku może sięgać wielu rzędów wielkości,
wygodniejsza w użyciu jest skala półlogarytmiczna - każda podziałka na
osi poziomej oznacza dziesięciokrotnie większą dawkę. Powstaje
charakterystyczna krzywa sigmoidalna:
100
E
max
50
EC
50
dawka leku (mg)
(skala log)
0,5
5
50 500
3
Na takich wykresach można oceniać ilościowe aspekty działania leków:
Intensywność
(ang. efficacy) – opisuje maksymalny efekt jaki może
osiągnąć dany lek przy maksymalnym wysyceniu receptorów
Aktywność
(ang. potency) – opisuje ilość (stężenie) leku konieczną do
wywołania określonego efektu (zwykle 50% maksymalnego działania
danego leku – EC
50
)
efekt
lek A
lek B
lek C
log dawki
Intensywność: A = B > C
Aktywność: C > A > B
Badając intensywność działania leków po związaniu z określonym
receptorem, możemy wyróżnić wśród nich agonistów, częściowych
agonistów oraz antagonistów:
100%
efekt
pełny
agonista
50%
częściowy
agonista
0%
antagonista
log dawki
Pełny agonista
– lek zdolny do wywołania pełnej reakcji po związaniu
z określonym receptorem
Częściowy agonista
– lek wywołujący reakcję słabszą od
maksymalnej nawet po pełnym wysyceniu receptorów
Antagonista (farmakologiczny)
– lek, który po połączeniu się z
receptorem nie powoduje żadnej reakcji (intensywność = 0)
4
Antagonizm
Bardzo często działanie jednego leku jest zmniejszane lub znoszone
całkowicie w obecności innego.
Antagonizm kompetycyjny
– substancja farmakologiczna łączy się z
receptorem i blokuje miejsce wiązania agonisty (konkurencja -
competition). Antagonizm kompetycyjny może być
odwracalny
bądź
nieodwracalny
:
agonista
agonista + antagonista
odwracalny
działanie
agonista + antagonista
nieodwracalny
log dawki
Jeśli agonista w wyższych stężeniach wypiera antagonistę z miejsca
wiązania w receptorze to jest to
antagonizm kompetycyjny odwracalny
.
Jeśli wiązanie antagonisty z receptorem jest tak silne, że agonista nie
może wyprzeć go z miejsca wiązania w receptorze, to jest to
antagonizm kompetycyjny nieodwracalny
(np. nieodwracalne inhibitory
MAO).
W obecności pełnego agonisty, agonista częściowy działa jak
antagonista kompetycyjny !
Oprócz antagonizmu kompetycyjnego związanego z blokowaniem
receptorów przez antagonistę wyróżniamy również:
Antagonizm niekompetycyjny
– ma miejsce wtedy, gdy antagonista
blokuje dalszy punkt szlaku metabolicznego już po związaniu agonisty z
receptorem. Ponieważ zwiększanie stężenia agonisty nie wpłynie w tym
wypadku na efekt końcowy wykres będzie podobny jak przy
antagonizmie kompetycyjnym nieodwracalnym.
Przykład – blokery kanału wapniowego poprzez hamowanie napływu
wapnia do komórek zmniejszają skurcz mięśni gładkich powodowany
przez niektóre środki farmakologiczne
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki

: 3. rany, ratownictwo medyczne, Ratownictwo Medyczne - materiały

: 2005 styczeń OKE Poznań KLUCZ, maturki, MATURA MATERIAŁY, MATURKI Z KLUCZAMI OKE